Η έννοια της απαλλοτρίωσης και τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη

Η έννοια της απαλλοτρίωσης και τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη γης ή κτιρίου καθορίζονται από το Σύνταγμα και τον νόμο, όπως οι διατάξεις αυτές ερμηνεύονται από τα δικαστήρια τον νόμο με βάση και την ερμηνεία από τις αποφάσεις των δικαστηρίων.
Απαλλοτρίωση είναι η διαδικασία, κατά την οποία το κράτος ή ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, αποφασίζει ότι ένα ακίνητο κάποιου προσώπου είναι απαραίτητο να το πάρει αναγκαστικά το κράτος ή ο δήμος και αφαιρεί με σκοπό δημόσιας ωφέλειας την ιδιοκτησία ( γη και τα επ’ αυτής κτίρια, αν υπάρχουν ), από ένα ή περισσότερα πρόσωπο, χωρίς τη συγκατάθεσή τους , πάντοτε με την καταβολή ολικής και πλήρους αποζημίωσης.
Η πράξη αυτή έχει ισχύ υπό προϋποθέσεις, καθώς υπάρχουν άρθρα του Συντάγματος που προστατεύουν τα ατομικά μας δικαιώματα.
H απαλλοτρίωση διακρίνεται σε αναγκαστική και ρυμοτομική.
Και οι δύο διαδικασίες οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα, δηλαδή στη στέρηση της ιδιοκτησίας του προσώπου.
Οι διαφορές μεταξύ των δύο διαδικασιών συνίστανται στον σκοπό για τον οποίο αυτές γίνονται και στον τρόπο που εκτελούνται.
Η αναγκαστική απαλλοτρίωση γίνεται με μία απόφαση της Διοίκησης προκειμένου να δημιουργηθεί π.χ. ένα σχολείο ή ένα νοσοκομείο.
Η ρυμοτομική απαλλοτρίωση γίνεται στα πλαίσια ενός ευρύτερου πολεοδομικού σχεδιασμού (ώστε π.χ. να ενταχτεί μία περιοχή στο σχέδιο πόλης ή να αποκτήσει ρυμοτομικό σχέδιο, να δημιουργήσουν οικοδομικά τετράγωνα, να διανοιχτούν δρόμοι κ.λ.π ).
Παρόμοια έννοια είναι η εν τοις πράγματι (de facto) απαλλοτρίωση.
Κατ’ αυτήν δεν υπάρχει κάποια επίσημη κρατική πράξη περί απαλλοτρίωσης και αποζημίωσης.
Ωστόσο, όταν στο ακίνητο επιβάλλονται περιορισμοί για σκοπό δημοσίου συμφέροντος, (π.χ. για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς), θεωρείται ότι υφίσταται de facto απαλλοτρίωση αν οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί έχουν σαν συνέπεια την ολική και οριστική στέρηση της χρήσης του ακινήτου.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ο ιδιοκτήτης, και υπό τις προϋποθέσεις που θέτει το σύντηγμα και ο νόμος, έχει το αναντίρρητο δικαίωμα να ζητήσει:
Α) Την άρση της απαλλοτρίωσης
Β) Την πλήρη αποζημίωσή του
Γ) Την ακύρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού και την ανατροπή ολόκληρου του σχεδίου πόλης μιας περιοχής ή την ακύρωση της πράξεως αναγκαστικής απαλλοτρίωσης
Σημ.: Σύμφωνα με το άρθρο 17&5 του Συντάγματος, για να εκτελεστεί μια ρυμοτομική απαλλοτρίωση, θα πρέπει να προηγηθεί η πλήρης αποζημίωση των θιγόμενων ιδιοκτησιών και μόνο μετά ο Ο.Τ.Α., το Δημόσιο ή τα Ν.Π.Δ.Δ., καθώς και κάθε ενδιαφερόμενος, μπορούν να καταλάβουν το ακίνητο.