Τα πεζοδρόμια είναι κοινόχρηστοι χώροι και κατασκευάζονται, ανακατασκευάζονται, επισκευάζονται και συντηρούνται με σκοπό να διασφαλίζεται η συνεχής, αυτόνομη, ασφαλής και χωρίς εμπόδια κυκλοφορία των πεζών σε όλη την επιφάνειά τους και η χρήση τους από άτομα με αναπηρία και εμποδιζόμενα άτομα, εφόσον επιτρέπεται από τη μορφολογία του εδάφους.

Ο νόμος κάνει μία διάκριση μεταξύ των αιτιών που δημιούργησαν την εστία ευθύνης. Στην περίπτωση που αιτία της βλάβης στο πεζοδρόμιο είναι ένα γεγονός που εκφεύγει της σφαίρας ευθύνης του δήμου, αρμόδιος είναι ο παρόδιος ιδιοκτήτης προς αποκατάσταση του πεζοδρομίου καθώς και των λοιπών τεχνικών έργων που το αποτελούν (κράσπεδο, ρείθρο, υπόστρωμα και επίστρωση ή επικάλυψη).

Σε περίπτωση καταστροφής, αχρήστευσης και εκσκαφής από το Δημόσιο ή τον οικείο Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) των πεζοδρομίων που υπάρχουν πριν από είκοσι τουλάχιστον χρόνια, στα πλαίσια γενικής ανακατασκευής ή αναδιαρρύθμισης των οδών και πλατειών ώστε να ικανοποιούν καλύτερα τις ανάγκες του οικισμού, η δαπάνη αποκατάστασης, επισκευής ή ανακατασκευής των πεζοδρομίων βαρύνει τους παρόδιους ιδιοκτήτες.

Σε περίπτωση όμως που η βλάβη στο πεζοδρόμιο προκλήθηκε από προηγούμενη επικίνδυνη ενέργεια άλλων φορέων, π.χ. ή του δήμου διαμέσου των αρμοδίων οργάνων του ή άλλων φορέων όπως οργάνων της ΕΥΔΑΠ, ΔΕΥΑΜ ΔΕΔΔΗΕ, Φυσικό Αέριο κλπ., που εκτέλεσαν εργασίες για αποκατάσταση βλάβης σε σωλήνες υπόγειους κάτω από τα πεζοδρόμια, τότε την ευθύνη αποκατάστασης την έχει ο φορέας εκτέλεσης (δήμος ή λοιποί φορείς) καθότι με την επέμβασή τους δημιούργησαν μία εστία κινδύνου και έχουν υποχρέωση να «διορθώσουν» τη ζημία που έκαναν, εκτός αν τα έργα εκτελέστηκαν αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση αποκλειστικά του παρόδιου ακινήτου, οπότε υπόχρεος είναι αποκλειστικά ο ιδιοκτήτης του.

Κατά γενική ομολογία θα μπορούσαμε να πούμε ότι, την ευθύνη για την κατασκευή, ανακατασκευή και επισκευή των πεζοδρομίων έχουν οι παρόδιοι ιδιοκτήτες. Αν λοιπόν σπάσουν πλάκες πεζοδρομίου από αλλογενείς αιτίες (καιρικές συνθήκες, επέμβαση τρίτου που παρκάρει πάνω και προκαλεί ζημιά, μεταφορικές εργασίες, φθορά χρόνου, ρίζες δέντρων κτλ) τότε βαρύνεται ο παρόδιος ιδιοκτήτης.

Σε αυτή την περίπτωση ο δήμος αναλαμβάνει την κατασκευή, ανακατασκευή ή επισκευή των πεζοδρομίων και στη συνέχεια βεβαιώνει στο Ταμείο του δήμου τη δαπάνη σε βάρος, είτε των ιδιοκτητών των παρόδιων ακινήτων (ανάλογα με το πρόσωπο που έχουν), είτε των φορέων εκτέλεσης έργων (ΔΕΔΔΗΕ,COSMOΤΕ κλπ), εφόσον αυτά δεν έχουν κατασκευασθεί ή επισκευασθεί ακόμα ή δεν έχουν τηρηθεί οι προδιαγραφές που ισχύουν για την κατασκευή ή επισκευή τους.

Τα πεζοδρόμια κατασκευάζονται σύμφωνα με προδιαγραφές που καθορίζονται με κανονιστική απόφαση του δήμου. Στην απόφαση καθορίζονται οι διαστάσεις, το είδος κατασκευής και το είδος των υλικών των κρασπέδων, των ρείθρων και της επίστρωσης ή της επικάλυψής τους. Επίσης καθορίζονται το είδος της φύτευσης, οι διαστάσεις και τα άλλα στοιχεία των τμημάτων των πεζοδρομίων που διατίθενται για φύτευσή τους (π.χ. παρτέρια).

Σε οικισμούς που έχουν χαρακτηρισθεί παραδοσιακοί η πιο πάνω απόφαση εκδίδεται με σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής (ΣΑ).

Προσοχή! Ο δήμος είναι υποχρεωμένος να τηρεί τις διαστάσεις και να επιβάλλει Ελεύθερη Ζώνη Όδευσης Πεζών, για τη συνεχή, ασφαλή και ανεμπόδιστη κυκλοφορία σύμφωνα με αυτά που ορίζει η Πολεοδομική Νομοθεσία. Οποιαδήποτε άλλη εγκατάσταση (π.χ. σήμανση, φύτευση, ζαρντινιέρες κλπ) τοποθετείται υποχρεωτικά εκτός της ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΖΩΝΗΣ. Αν το πεζοδρόμιο έχει πλάτος μικρότερο του 1,50 μέτρου η ελεύθερη ζώνη όδευσης πεζών καταλαμβάνει όλο το πεζοδρόμιο.

Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται οι προδιαγραφές που καθορίζονται από τις διατάξεις του ΝΟΚ για τα άτομα με αναπηρία και τα εμποδιζόμενα άτομα, καθώς και τις σχετικές ισχύουσες αποφάσεις, ιδίως της υπό στοιχεία ΥΠΕΝ/ΔΜΕΑΑΠ/124964/1561/7.12.2022 υπουργικής απόφασης (Β’ 6213).

Δεν επιτρέπεται στα πεζοδρόμια η κατασκευή σκαλοπατιών που κατέρχονται προς το κτίριο, για εξυπηρέτησή του, αλλά επιβάλλεται τα σκαλοπάτια αυτά να αρχίζουν ένα (1) μέτρο μέσα από τη ρυμοτομική γραμμή ή από την οικοδομική γραμμή σε περίπτωση ύπαρξης προκηπίου που είναι σε συνέχεια του πεζοδρομίου και χρησιμοποιείται από το κοινό.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και παλιές υφιστάμενες κλίμακες ή βαθμίδες κλιμάκων που αντίκεινται στις διατάξεις του κτιριοδομικού κανονισμού και είναι επικίνδυνες από άποψη κυκλοφορίας καταγράφονται ως αυθαίρετες. Η άρση του κινδύνου γίνεται µε εφαρµογή των διατάξεων «περί επικινδύνων οικοδομών» από την αρµόδια Πολεοδοµική Υπηρεσία.

Η κλίση κατά µμήκος των πεζοδρομίων δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το 12%. Για την αποφυγή µμεγαλύτερης κλίσης κατασκευάζονται σε κατάλληλες θέσεις βαθμίδες σε όλο το πλάτος του πεζοδρομίου μέγιστου ύψους 0,15 µ.

Ο ιδιοκτήτης ή ο εργολάβος θα πρέπει να κάνει αίτηση στη Διεύθυνση Οικονομικών του δήμου, όπου θα πάρει άδεια κατάληψης του κατάληψη πεζοδρομίου. Οι υπεύθυνοι του έργου είναι υποχρεωμένοι να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη ατυχήματος. Για την κατάληψη πληρώνεται στον δήμο μηνιαίο τέλος κατά ζώνες και κατά τετραγωνικό μέτρο.

Με κανονιστική απόφαση του δήμου καθορίζονται τα πεζοδρόμια στα οποία επιτρέπεται τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος να αναπτύσσουν συγκεκριμένο αριθμό τραπεζοκαθισμάτων.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να υπάρχει αρμονική συνύπαρξη των κατοίκων και των επιχειρηματιών καθώς επίσης να εξασφαλίζεται η ασφαλής κυκλοφορία των πεζών και των (ΑμεΑ) σε πλάτος 1,50 τουλάχιστον.

Δεν επιτρέπεται καμία μόνιμη κατασκευή στον παραχωρούμενο κοινόχρηστο χώρο όπως υποστυλώματα, δάπεδα, καθίσματα, ζαρντινιέρες, διαχωριστικά μεταξύ όμορων καταστημάτων κλπ.